„Czytanie, jako niby fundament, występuje pierwsze. Ono podsunąwszy temat, prowadzi nas do rozmyślania… Czytanie należy do porządku zewnętrznego”.
Uwagi ogólne
Biblijne Lectio nie jest tylko odczytaniem tekstu Pisma Świętego. Wchodząc w Lectio zaczynamy modlitwę, czyli przebywanie, rozmowę z Bogiem, który jest naszym dobrym Ojcem i Bratem, jest Przyjacielem i Przewodnikiem. Pierwsze, do czego dążymy w Lectio, to uświadomienie sobie, co tekst biblijny mówi sam w sobie. Patrzymy także na kontekst czytanego fragmentu – nie czytamy wyrywkowo, ale w całości. Podczas Lectio towarzyszy pytanie: Co tekst Pisma Świętego mówi sam w sobie, o czym jest wybrany fragment? Szukamy słowa, zdania kluczowego, które potem w jednym momencie przypomni nam to, co czytaliśmy. Podczas Lectio nie ma jednego sposobu czytania Słowa Bożego. Każdy powinien znaleźć swój sposób: wolne czytanie, przepisywanie, czytanie w wydaniu interlinearnym, uczenie się na pamięć. Aby tekst biblijny nie był pretekstem do własnych myśli, mamy czytać go dokładnie, powoli, zatrzymując się nad każdym zdaniem, wyrażeniem, znaczeniem słów. Mamy usłyszeć to, co Słowo chce nam powiedzieć, a nie to, co chcielibyśmy usłyszeć.
Przeszkody w Lectio
Gdy staramy się głębiej wejść w Słowo Boże, napotykamy na przeszkody w czytaniu. Oto kilka z nich:
– Pokusa „Ja już to znam”. Nikt nie jest w stanie zgłębić do końca treści Słowa Bożego, bo Ono jest Osobą – Jezusem Chrystusem, a zapisane Karty Ewangelii ukazują nam Osobę Chrystusa – Syna Bożego. Jeśli mamy pokusę opuszczenia jakiegoś zdania lub słowa, to powinniśmy się właśnie nad nim zatrzymać, aby czytanie nie było powierzchowne.
– Pokusa „Nie rozumiem, więc opuszczę ten fragment”. Nie tylko my czytamy Słowo – także Ono czyta nasze życie i jeśli nie rozumiemy czegoś w tekście, prawdopodobnie nie rozumiemy i w naszym życiu. Bóg chce nas przeprowadzić przez wszystkie ciemne doliny naszego życia i oświetlić je swoim Światłem.
– Pokusa zniechęcenia „Co ja będę robić przez godzinę z tak krótkim fragmentem?”. Tak, jak z Osobą, którą kochamy, chcemy spędzać czas, tak i tu weryfikuje się nasza prawdziwa motywacja: Czy naprawdę chcemy być z Bogiem w Słowie Bożym? Czy na pewno chcemy Go usłyszeć?
– Pokusa „Nie mam ochoty tego czytać…”. Warto wytrzymać ten trudny moment i mimo wszystko trwać w czytaniu, gdyż oznacza to, że Słowo chce nas rzeczywiście przeniknąć, powiedzieć do nas, zdiagnozować i uwolnić nas od trwania w iluzji.
Odczytanie sensu
Lectio jest napełnianiem się Słowem, aby Ono zamieszkało w naszym sercu, znalazło miejsce w nas, w naszych myślach, pragnieniach, uczuciach, w naszej pamięci. Ostatecznie w realizmie naszego życia. Każda modlitwa Słowem Bożym ma być oparta na kręgosłupie Kościoła, a więc czytamy tekst Pisma Świętego we wspólnocie Kościoła – wówczas nie popadniemy w iluzję własnych interpretacji.
Czytając Słowo Boże, należy pamiętać o dwóch rodzajach sensu Pisma Świętego, o których mówi Katechizm Kościoła Katolickiego (KKK 115-119):
„Według starożytnej tradycji można wyróżnić dwa rodzaje sensu Pisma Świętego: dosłowny i duchowy; sens duchowy dzieli się jeszcze na sens alegoryczny, moralny i anagogiczny. Ścisła zgodność między tymi czterema rodzajami sensu zapewnia całe jego bogactwo w żywej lekturze Pisma Świętego w Kościele.
Sens dosłowny
Jest to sens oznaczany przez słowa Pisma Świętego i odkrywany przez egzegezę, która opiera się na zasadach poprawnej interpretacji. Omnes sensus (sc. sacrae Scripturae) fundentur super unum, scilicetlitteralem – „Wszystkie rodzaje sensu Pisma Świętego powinny się opierać na sensie dosłownym”.
Sens duchowy
Ze względu na jedność zamysłu Bożego nie tylko tekst Pisma Świętego, lecz także rzeczywistości i wydarzenia, o których mówi, mogą być znakami.
Sens alegoryczny
Możemy osiągnąć głębsze zrozumienie wydarzeń, poznając ich znaczenie w Chrystusie. Na przykład przejście przez Morze Czerwone jest znakiem zwycięstwa Chrystusa, a przez to także znakiem chrztu.
Sens moralny
Wydarzenia opowiadane w Piśmie Świętym powinny prowadzić nas do prawego postępowania. Zostały zapisane “ku pouczeniu nas” (1Kor 10,11).
Sens anagogiczny
Możemy widzieć pewne rzeczywistości i wydarzenia w ich znaczeniu wiecznym; prowadzą nas (gr. anagoge) do naszej Ojczyzny. W ten sposób Kościół na ziemi jest znakiem Jeruzalem niebieskiego.
Powiązania sensów
Średniowieczny dwuwiersz streszcza znaczenie czterech sensów:
Littera gesta docet, quid credas allegoria,
Moralis quid agas, guo tendas anagogia.
Sens dosłowny poucza o wydarzeniach, alegoria o tym, w co należy wierzyć, sens moralny mówi, co należy czynić, anagogia — do czego dążyć.
Zadanie Kościoła
Zadaniem egzegetów jest pracować według tych zasad nad głębszym zrozumieniem i wyjaśnieniem sensu Pisma Świętego, aby, dzięki badaniu przygotowawczemu, sąd Kościoła nabywał dojrzałości. Albowiem wszystko to, co dotyczy sposobu interpretowania Pisma Świętego, podlega ostatecznie sądowi Kościoła, który ma od Boga polecenie i posłannictwo strzeżenia i wyjaśniania słowa Bożego.”
W artykule korzystamy, za zgodą autora, z opisu Lectio autorstwa naszego rekolekcjonisty ks. Kazimierza Stasiaka SAC oraz z Katechizmu Kościoła Katolickiego.